Waar groeit Yerba Mate eigenlijk en kun je het zelf kweken?
Yerba mate is een stimulerende drank die ontdekt is door de Guarani-indianen en die nu wereldwijd aan populariteit wint. Het wordt gemaakt van de bladeren en twijgen van Ilex paraguariensis, een plant die van nature alleen in Zuid-Amerika voorkomt. Als je je ooit hebt afgevraagd waar Yerba Mate groeit, onder welke omstandigheden, en of je het zelf kunt kweken, dan hebben wij het antwoord!
Samenvatting:
- Waar groeit Yerba Mate?
- Hoe ziet het eruit en waar groeit Ilex paraguariensis?
- Yerba mate - de heilige plant van de Guarani Indianen
- Kan Yerba Mate in je eigen tuin worden gekweekt?
Waar groeit Yerba Mate?
Yerba mate wordt gemaakt van de Paraguayaanse hulstplant, waarvan de botanische Latijnse naam Ilex paraguariensis is. De plant behoort tot de meer dan 600 soorten van de hulstfamilie, die op bijna elk continent te vinden is. Hoewel de Ilex paraguariensis niet voorkomt in Europa, is een andere populaire soort op ons continent de kersthulst(Ilex aquifolium), die vooral een decoratieve rol speelt en huizen en flats siert tijdens de winter en het kerstseizoen. Andere populaire hulstsoorten zijn bijvoorbeeld Ilex guayusa uit Ecuador en Peru, Ilex cassine en Ilex vomitoria uit Noord-Amerika en Ilex kudingcha en Ilex latifolia uit Azië. Elk van deze planten wordt gebruikt om infusies met verschillende, vergelijkbare eigenschappen te maken.
Hoe ziet het eruit en waar groeit de Ilex paraguariensis?
Om terug te komen op de Ilex paraguariensis, waarvan yerba mate wordt gemaakt - het is een groenblijvende boom die van nature alleen voorkomt in bepaalde gebieden van Zuid-Amerika, in Brazilië, Paraguay, Argentinië en Uruguay. Daar groeit de plant zowel in het wild als in plantages, die vaak naast natuurlijke ecosystemen bestaan en de juiste omstandigheden bieden om te gedijen. Hij kan tot 15 meter hoog worden, maar is meestal minder dan 10 meter hoog. Ilex paraguariensis heeft harde, glanzende en intens groene bladeren met fijn getande randen. Ze zijn donker aan de bovenkant, terwijl de onderkant iets lichter van kleur is. De smaak en het energiepotentieel van de resulterende yerba mate infusie van de bladeren en twijgen hangt grotendeels af van de locatie van de plantage waar de hulststruik vandaan komt. Meestal wordt aangenomen dat de concentratie cafeïne in de bladeren en twijgen van de plant toeneemt naarmate deze meer aan de zon worden blootgesteld.
Yerba mate - de heilige plant van de Guarani indianen
Yerba mate wordt vooral gewaardeerd om zijn stimulerende eigenschappen. Tegenwoordig behandelen we de Paraguayaanse hulst gewoon als een gewone plant, die wordt gebruikt om een aftreksel te maken met een soortgelijk effect als koffie of thee. Honderden jaren geleden geloofden de Guarani-indianen echter dat yerba mate een geschenk van de goden was. Daar ontdekten ze dat ze na het consumeren van de bladeren van de in het wild groeiende plant meer energie hadden, hun zintuigen scherper werden en ze geen hongergevoel hadden. Yerba mate werd al snel een integraal onderdeel van het dagelijks leven van de Indianen en omdat ze een zeer religieus volk waren, verrijkten hun geloof en legendes de tradities die verbonden waren aan het bereiden en drinken van het brouwsel. Helaas wisten de Guarani-indianen niet hoe ze de plant moesten kweken, dus gebruikten ze alleen bladeren en twijgen van in het wild groeiende bomen en struiken. De situatie veranderde toen de veroveraars in Zuid-Amerika aankwamen en met hen missionarissen van de jezuïetenorde. De Jezuïeten hadden de leiding over de zogenaamde reducties, die niet alleen tot doel hadden om het christendom onder de Indianen te verspreiden, maar ook om hun cultuur te leren kennen. Het was onvermijdelijk dat de jezuïeten over yerba mate leerden en gefascineerd raakten door de ongewone plant. Zij waren de eersten die de Ilex paraguariensis beschreven en besloten de eerste plantages aan te leggen. Het bleek echter dat het cultiveren van de plant helemaal niet zo eenvoudig was. De zaden die ze van de vrucht plukten wilden niet ontkiemen - ze waren bedekt met een dikke "schil" waar het embryo niet uit zichzelf doorheen kon dringen. De in het wild groeiende plant wordt verspreid door vogels, die na het eten van de vruchten de zaden uitscheiden - verteerd en ontdaan van hun omhulsel. Pas toen de Jezuïeten dit proces zorgvuldig bestudeerden, konden ze beginnen met het planten van yerba mate zaden en de plant op grote schaal kweken.
Kan Yerba Mate in je eigen tuin worden gekweekt?
Veel liefhebbers van yerba mate vragen zich af of het mogelijk is om het thuis te kweken. Natuurlijk kun je het proberen - zo'n experiment zal zeker erg interessant blijken te zijn. Het kweken van Yerba Mate in een pot of tuin in Europa kan echter behoorlijk lastig zijn, omdat de planten de juiste temperatuur en het juiste klimaat nodig hebben.
Natuurlijke omstandigheden voor het kweken van Yerba Mate
Yerba mate komt slechts in vier Zuid-Amerikaanse landen voor. Dit komt omdat de plant, om goed te groeien, strikt gedefinieerde omstandigheden nodig heeft - de juiste bodemkwaliteit, vochtigheid, luchttemperatuur en het juiste niveau van zonlicht. Belangrijk is dat de jonge planten erg gevoelig zijn en daarom zacht, diffuus zonlicht nodig hebben. Hoge bomen in het Amazonewoud zorgen voor dergelijke omstandigheden en bieden bescherming tegen de zon. De pH van de grond is erg belangrijk voor de goede ontwikkeling van Ilex paraguariensis, deze moet tussen de 5,8 en 6,8 liggen. Aangezien de natuurlijke habitat van deze plant de vruchtbare Zuid-Amerikaanse grond is, omgeven door tropische bossen, mogen de juiste luchtvochtigheid en temperatuur niet worden vergeten. Een temperatuur tussen 20 en 23 graden Celsius en een gematigde luchtvochtigheid is optimaal. De hoogte is niet onbelangrijk - plantages liggen meestal tussen 400 en 800 meter boven zeeniveau. Gezien deze factoren is het gemakkelijk om te concluderen dat het kweken van Yerba Mate in Europa erg ingewikkeld zou zijn. Maar niets houdt je tegen om het te proberen! Hoe doe je het?
Hoe kweek je Yerba Mate thuis?
Zaden van Yerba Mate kunnen worden gekocht bij een gespecialiseerde winkel. Soms kun je ook kant-en-klare zaailingen vinden. Als je aan het avontuur van het planten van Yerba Mate uit zaden begint, moet je ze eerst 24 uur in water laten weken en ze dan in de grond zaaien tot een diepte van ongeveer 3-4 millimeter, waarbij je rekening moet houden met de juiste pH-waarde van de grond. De plant heeft geduld nodig - het ontkiemen kan enkele maanden duren, maar het is het wachten waard! In het begin is hulst gevoelig voor licht, dus moet hij beschut staan. In een later ontwikkelingsstadium heeft hij al redelijk veel natuurlijk licht nodig. Hij heeft ook redelijk veel water nodig - het beste is om de drie dagen water te geven, maar zorg ervoor dat je de plant niet te veel water geeft. Natuurlijk, als je erin slaagt om Yerba Mate thuis te kweken, zal het nooit de grootte hebben van de struiken die je in Zuid-Amerika vindt en de infusie van de bladeren zal de eigenschappen missen die typisch zijn voor een "volwaardige" plant. Een zelfgekweekte plant kan echter wel dienen als een interessante decoratie in de woonkamer.
Informatiebron:
- Wikipedia: Yerba mate, Mate, Hulst.
- C.I. Heck, E.G. De Mejia, Yerba Mate thee (Ilex paraguariensis): A Comprehensive Review on Chemistry, Health Implications, and Technological Considerations, Journal of Food Science, 2007.
